یکی از شیوه های تایید شده سم زدایی بیماران به مواد مخدر و نیز یکی از انواع درمان های نگهدارنده، استفاده از قرص زیر زبانی بوپره نورفین است. بوپره نورفین یک ماده نیمه صناعی مشتق در زمره تبایین است که در زمره ی مواد اوپیوئیدی به شمار می رود.

این ماده، آگونیست نسبی گیرنده μ (مو) و آنتاگونیست k (کاپا) است. در دوزهای پایین اثر آگونیستی و در دوزهای بالاتر اثر آنتاگونیستی دارد. چند خاصیت این دارو سبب شده که به عنوان دارویی مفید در درمان اعتیاد به اپیوئیدها مصرف شود که در ذیل آمده است :

بوپره نورفین آگونیست نسبی است، لذا سقف اثر دارد. یعنی اگرچه افزایش دوز دارو تا 32 میلی گرم باعث افزایش تاثیر آن می گردد، اما در دوزهای بالاتر، دیگر اثر آن افزایش نمی یابد. بنابراین نسبت به آگونیستهای خالصی چون مورفین یا متادون ایمنی بیشتری دارد. اگرچه احتمال سرکوب تنفس منقبضی نیست، به ویژه چنانچه بیمار همزمان سوء مصرف برخی داروها مثل بنزودیازپایین ها را هم داشته باشد، افزایش نمی یابد.

میل اتصالی بوپره نورفین به گیرنده μ بسیار بالاست و در رقابت با سایر مخدرها سریع به گیرنده متصل می شود. بنابراین احتمال سوء مصرف سایر مخدرها در طی درمان با این دارو بسیار کمتر است. یعنی سایر مخدرها قادر به اشغال گیرنده ای که توسط بوپره نورفین مسدود شده نمی باشند. از طرفی این مساله در مورد آگونیست های گیرنده μ هم صادق است. یعنی نالوکسان و سایر آنتاگونیست ها نیز نمی توانند بوپره نورفین را از گیرنده جدا کرده و علائم ترک ایجاد نمایند که البته در مسمومیت با این دارو بسیار خطرناک است.

از آنجایی که قرص های مذکور میل شدیدی به گیرنده μ و اثرات آگونیست و آنتاگونیستی دارند، در افراد وابسته توسط بلند شدن سایر مواد از روی گیرنده ها باعث ایجاد اثرات خماری می شود. لذا برای شروع درمان باید به نیمه عمر ماده مصرفی توسط بیمار توجه داشت. معمولاً در مورد هروئین و کراک 6 تا 8 ساعت،تریاک 8 تا 12 ساعت و متادون 24 تا 36 ساعت باید بعد از آخرین مصرف بیمار تجویز شود.

اثرات نعشه آور ( high زدایی ) بوپره نورفین بسیار کمتر از داروهای آگونیست خالص است. در ضمن احتمال وابستگی به آن بسیار کمتر، سندرم ترک آن نیز شدت کمتر و شروع کندتری دارد. اکثر وابستگی های دیده شده نسبت به این دارو مربوط به فرم تزریقی آن است، لذا لازم به ذکر است که شکل تزریقی بوپره نورفین هیچ نقشی در درمان اعتیاد ندارد و فقط فرم زیرزبانی آن توصیه می شود.

بوپره نورفین معمولاً بسیار آهسته از گیرنده ها جدا می شود. همین مساله منجر به علائم ترک خفیف پس از قطع این دارو می شود.

با توجه به پیشرفت کم مقاومت دارویی و کم بودن سمیت فزاینده، داروی مناسبی برای درمان نگهدارنده هم است. در ضمن چون اثرات نعشه آور آن از 12 میلی گرم به بالا دیگر افزایش نمی یابد می توان داروی دو روز بیمار را به صورت یکجا و در واقع یک روز در میان به بیمار داد ( البته به شرطی که مجموع آن از 32 بیشتر نشود ).

فرم های دارویی بوپره نورفین با نام تجاری subutex ( فقط بوپره نورفین ) و suboxone از ترکیب با نالوکسان در سال 2002 مورد تایید FDA قرار گرفتند. هر دوی این ها به صورت قرص های 2 و 8 میلی گرم وجود دارد. اضافه شدن نالوکسان به قرص، احتمال سوء مصرف آن را کاهش می دهد، چرا که اگر دارو به صورت وریدی تزریق شود، به دلیل جذب بالا، نالوکسان سریع تر علائم ترک ایجاد می کند؛ اما احتمال جذب روش زیر زبانی فقط 10 درصد است و علائم ترک ایجاد نمی کند.

بوپره نورفین در ایران به صورت قرص های زیرزبانی 2 و 4/0 میلی گرم ( Buprexin ) توسط شرکت داروسازی مهر دارو تولید شده است.

راه جذب

جذب خوراکی دارو بسیار ناچیز است، اما جذب زیرزبانی آن بسیار بالاست؛ در این روش غلظت خونی بیمار دو ساعت بعد از مصرف ایجاد می شود؛ نیمه عمر آن سه ساعت و 96 درصد آن در ترکیب با پروتئین است. بیشتر دارو بدون تغییر از مدفوع دفع می شود و مقداری از متابولیت های آن نیز در ادرار قابل دستیابی است.

اثرات مصرف دارو

در افراد غیر وابسته مصرف زیرزبانی این دارو سبب بروز اثرات آگونیستی خفیف می شود. هر چه دوز بالاتر باشد، اثرات بیشتر و طولانی تر می شود، اما در افراد وابسته مصرف حاد بوپره نورفین ایجاد علائم ترک می کند. بنابراین همان طور که گفته شد باید فاصله زمانی لازم از آخرین دوز ماده مخدر مصرفی رعایت شود.

بوپره نورفین نسبت به هروئین و مورفین اثرات سرخوشی، رخوت و افت تنفسی کمتری ایجاد می کند. تضعیف تنفسی آن نیز از سایر اوپیوها کمتر است. در مصرف طولانی شواهدی از صدمه به اندامها وجود ندارد. گرچه گاهی افزایش آنزیم های کبدی دیده می شود.

عوارض جانبی

سرکوب ( ساپرس ) تنفسی : به مراتب کمتر از آگونیست خالص او پیوئیدهاست. با این حال در روش تزریق وریدی دیده می شود، به ویژه هنگامی که بیمار همزمان سوء مصرف بنزودیازپین دارد یا الکل و سایر مخدرها را هم مصرف می کند. مصرف این دارو در بیماران CopD و هپوکسی باید با احتیاط صورت گیرد.

ضعف CNS: به ویژه با مصرف با بنزودیازپین ها، فنوتیازین ها، داروهای خواب آور و الکل بیشتر است.

وابستگی: البته نسبت به آگونیست های خالص شدت کمتری دارد.

مشکلات کبدی: به نظر می رسد بین مصرف بوپره نورفین و افزایش آنزیم های کبدی ارتباطی وجود دارد. علائم کبدی از افزایش موقتی ترانس آمینازها تا نکروز، سندرم هپاتورنال و ... گزارش شده است.

واکنش های آلرژیک : شایع ترین علائم به صورت بثورات پوستی، کهیر، خارش، راش و در مواردی به صورت شوک آنافیلاکتیک و برونکواسپاسم گزارش شده است.

تداخلات دارویی

با داروهایی که در سیستم کبدی سیتوکروم متابولیزه می شوند تداخل دارد. تمام داروهایی که منع کننده سیستم سیتوکروم باشند ( مثل کتوکونازول، آنتی بیوتیک های ماکرولیدی، فلوواکسامین، TCA و SSRI، مترونیدازول و امپرازول ) باعث بالا رفتن سطح خونی بوپره نورفین می شوند. داروهایی که سیستم مذکور آنزیمی را القا می کنند مثل فنوباربیتال، فنی توئین، ریفامپین و کاربامازپین سطح خونی دارو را می کاهند.

شایان ذکر است این دارو در حاملگی از جفت رد شده و سبب بروز علائم ترک در نوزاد می شود. البته امنیت مصرف آن در حاملگی هنوز قطعی نیست.